|
" وَ مِن آياتِه اَن خَلَقَ لَكُم
مِن اَنفُسِكُم اَزواجاً لِـتـَسكنوا اِليَها و
جَعـَل بَـينَـكـُم مَودَّة وَ رَحمَـةً اِن فِي
ذلِكَ لِآيات لِقومٍ يـَتـَفـَكَّرونَ"
" يكي از آيات و نشانه هاي لطف
الهي آن است كه براي شما از جنس خودتان جفتي
بيافريد كه در كنار او آرامش يافته و ميان شما انس
و دوستي و رحمت برقرار نمود كه اين نيز براي
مردمان متفكر و آگاه از نشانه ها ي علم و حكمت
آشكاراست ". ( سوره روم / 21)
ازدواج و تشكيل خانواده سنگ بناي
هرجامعه ي بزرگ انساني است كه در انجام وظايف
فردي و روابط اجتماعي آنها نقش اساسي و بنيادين
دارد و يكي از مهم ترين و زيباترين سنن اجتماعي
انسان ها در طول تاريخ است كه ريشه در فطرت و
آفرينش ويژه ي آدمي دارد و تأمين كننده و تعديل
كننده ي بسياري از نيازهاي رواني ، عاطفي ،
اجتماعي ، اخلاقي ، اعتقادي و حتي اقتصادي انسان
مي باشد كه در اسلام بسيار مورد تأكيد قرار گرفته
است.
اما بايد اذعان نمود ازدواج اين
امر الهي ، اجتماعي و پديده ي جهاني كه همه ي
جوامع سالم بشري و اديان آسماني بر آن تأكيد داشته
و خود نيز ، موضوعي ساده و مقدس است ، در عين حال
يك پديده ي فرهنگي هست كه نزد هر ملتي رنگ خاصي به
خود گرفته است . در كشور ما با وجود عقايد، الگوها
و سنت هاي اصيل و ساده ي اسلامي براي ازدواج ،
متأسفانه در حال حاضر اين ارزش متعالي و مقدس در
چنگال آداب و رسوم غلط و ضد ارزش ها گرفتار شده
است و در طول زمان دستورات ساده ي اسلام و سنن
حسنه ي پيامبر گرامي و ائمه اطهار از روي عدم
آگاهي ، مطابق تمايلات و سليقه افراد مختلف جهت
داده و چيزي به آن اضافه شده است . بدان گونه كه
امروز ازدواج جوانان در ميهن اسلامي ما بيش از آن
كه بُعد مادي و اقتصادي داشته باشد ، ريشه در
ابعاد فرهنگي و فكري دارد كه تار و پود آن به صورت
دامي از ملا ك ها و آداب و رسوم غلط ، تشريفات و
توقعات بيجا و بعضاً خرافي است كه غالباً محصول
چشم و هم چشمي و رقابت هاي مخرب ، تقليدهاي
كوركورانه ، مسخ هويت و كرامت انساني است.
برخي از مهم ترين
و عمومي ترين آداب و رسوم وسنت هاي ازدواج بين
خانواده هاي ايراني:
1-
ازدواج تحميلي
با اين كه خوشبختانه با افزايش
دانش و بينش جوانان و خانواده ها ، از شدت اين
مسئله كه برخلاف اصول اخلاقي و اجتماعي و احكام
اسلامي است ، كاسته شده ، اما هنوز هم در برخي
مناطق ، پدر و مادر و نزديكان داماد ، هر دختري را
كه پسنديدند و پيشنهاد نمودند بدون نظر خواهي
معقول از پسر، او را مجبور به ازدواج با آن شخص مي
كنند و بعضي پسرها هم بدون توجه به مشكلات بعدي
به راحتي مي گويند هر كه را شما بخواهيد و هرچه
شما بگوييد! در اين خانواده ها عموماً وضع دختران
و مجبور كردن آنها به ازدواج هاي تحميلي ، بسيار
وخيم تر است.
2-
شيربها
در بعضي شهرها و روستاها رسم غلط
بر آن است كه قبل از عروسي براي تهيه مقداري از
جهيزيه ، از داماد مبلغي پول نقد به عنوان شيربها
مي گيرند كه خود مانع و مشكل بزرگي براي خانواده
هاست و يكي از آسيب هاي كوچك آن اين است كه
خانواده ي داماد درمقابل ، عموماً انتظار دارند كه
جهيزيه مفصلي باز گردانده شود. كاش اين افراد
لحظه اي مي انديشيدند كه شير مادر چيزي نيست كه
قابل خريد و فروش باشد.
مهريه
مهريه يك سنت حسنه ي اسلامي است كه
از زمان پيامبر اكرم ( صلي الله عليه واله وسلم )
وجود داشته و تعيين آن مورد تأكيد است . با اين كه
عده اي مي گويند مهريه را چه كسي داد و چه كسي
گرفت ، پرداخت آن عندالمطالبه بر ذمه ي داماد است
؛ يعني هرگاه زن طلب مهريه كرد شوهر بايد آن را
پرداخت كند . در قديم مهريه عموماً ساده و براساس
دستورات اسلامي ، به روال مِهرالسُنه ي حضرت فاطمه
زهرا ( س) بوده است ، اما متأسفانه امروزه بسياري
از مردم ، اين سنت پسنديده را مطابق با تمايلات
خود جهت داده اند و مهريه را به عنوان ارزش يك
دختر تلقي مي كنند و به اشتباه مهريه سنگين را
پشتوانه اي محكم و تداوم بخش در زندگي زناشويي مي
پندارند. چرا بايد بعضي دختران به بالا بودن
نامعقول مهريه خود افتخارنمايند؟ مگر الگوي زنان
ما فاطمه زهرا (س) نيست ؟ و مگر الگوي ازدواجي كه
خدا و رسول خدا و ائمه اطهارمي پسندند وعقل بر آن
صحه مي گذارد و رضايت خلق خدا را فراهم مي سازد،
ازدواج بزرگ مرد تاريخ اسلام حضرت علي ( ع ) با
فاطمه زهرا (س) نيست كه با نهايت تأسف برخي ازدواج
ها با تمام محسنات داماد ، به علت عدم توافق بر سر
مهريه و مبلغ آن ، صورت نمي گيرد.
اين دسته از والدين را بايد آگاه
كرد كه دختر ، و زندگي او كالاي مورد معامله نيست
تا بر سر مبلغ مهريه اش بحث كنند و بايد بدانند كه
طلب كردن مهريه ي سنگين، نشانه عدم اعتماد و
اطمينان كمتر است و بهانه اي براي ايجاد انتظار
نامعقول و جهيزيه ي خارج از توان ، كه همه ي اينها
از آفت هاي ازدواج و آسيب هاي فرهنگي و اجتماعي آن
محسوب مي شوند.
3-
جهيزيه
جهيزيه بايد سبك ، ساده و در حد
ضروريات اوليه ي شروع زندگي جديد باشد همان گونه
كه جهيزيه حضرت فاطمه زهرا( س) به روايتي هفده قلم
بوده است كه در آن زمان به 63 درهم خريداري شده
است و اين هم از سنت هاي حسنه ي اسلامي است كه به
تدريج از هدف اصلي دورشده و متأسفانه در زمان ما
يكي از مشكلات ازدواج شده است ، بدانگونه كه برخي
خانواده ها به جهيزيه عروسشان با وسواس توجه مي
كنند و اگر آن را نپسنديدند مايه ي سرشكستگي خود و
خانواده خود تصور مي كنند و ارزش عروس خود را با
وجود فضائل اخلا قي فراوان به جهيزيه اش مي
شناسند! و توقع دارند كه به اصطلاح از شير مرغ تا
جان آدميزاد همراه خود بياورد ! تا جايي كه ديده
شده است پدري يكي از كليه هاي خود را براي تهيه
جهيزيه دختر خود فروخته است و يا دختري به علت فقر
و عدم توانايي تهيه ي جهيزيه ، از ازدواج صرف نظر
كرده است . به علاوه بسيار مشاهده مي شود كه بعضي
از وسايلي كه به عنوان جهيزيه با هزينه هاي كمرشكن
تهيه شده است، سال ها دست نخورد ه مانده و فقط به
نمايش درآمده است .
4-
تجمل و تشريفات دست و پاگير
بايد نهضتي برضد ازدواج هاي پر
خرج و تشريفاتي به وجود آورد كه هزينه هاي زيادي
را مي بلعد و نابود مي كند و انگيزه اي جز چشم و
هم چشمي و رقابت هاي مخرب ندارد. بايد با الهام از
دستورات عالي اسلام با هرگونه تجمل پرستي و خرج
تراشي هاي بي دليل در امر ازدواج به شدت مبارزه
كرد. بايد در فرهنگ عمومي اين باور ايجاد شود كه
خرج تراشي و هزينه هاي زياد در مراسم مختلف ازدواج
نه دليل شخصيت ، نه نشانه ي آبرو و نه موجب تحكيم
پيوند زناشويي است . ريشه ي بسياري از كدورت ها ،
اختلافات خانوادگي و جدايي ها را بايد در همين
آداب و رسوم غلط ، در همان شب هاي جشن و سرور
پرخرج ، تقيد به مشتي آداب و رسوم غلط و توقعات
بيجا و توجه افراطي به ظواهر مادي به هنگام
خواستگاري جستجو كرد. افسوس كه تقليدهاي كوركورانه
، چشم و هم چشمي ها، آبروهاي خيالي بدتر از هر بي
آبرويي و خواب هاي خرگوشي مرگبار، بعضي مغزها را
منجمد كرده و از درك حقايق و واقعيت هاي ازدواج
باز داشته است كه حاصلي جز اضطراب ، افسردگي ،
تظاهر و زندگي بي روح و نشاط و اختلالات عصبي و
رواني ندارد.
اما در پيوندي كه دختر و پسر از
روي شناخت ، با يكديگر صميميت و تفاهم داشته و
والدين آنها بدون سختگيري هاي بيجا و پس از مشاوره
و بررسي آن را تصويب مي كنند و در يك محفل شاد و
دوستانه و صميمانه برگزار مي شود، نيازي به
تشريفات كمرشكن ، پيرايه هاي ابلهانه ، تجملات و
مخارج رويايي و افتخارات موهوم ندارد. مسلم است كه
در چنين ازدواجي ، كه بهتر است آن را ازدواج
اسلامي و طبيعي بناميم ، نه از مهريه هاي كمرشكن و
جهيزيه هاي ريز و درشت خبري هست ، نه از شيربها و
طلا و جواهرات زياد و گران قيمت و هداياي سرسام
آور و آينه شمعدان هاي غير ضروري ، خريدهاي آن
چناني قبل از عقد براي عروس و خانواده ي او ،
تقديم و ارسال هدايا در اعياد و روزهاي خاص و
بالاخره تشريفات و اسراف هاي مراسم عقد و عروسي با
هزينه هاي سنگين و...
نكته عجيب و قابل تأمل و تحقيق اين
است كه گروه عمده اي از خانواده ها كه از اين
پيرايه ها و تشريفات زايد و كمر شكن شكايت دارند،
ناله مي كنند و درمقام بحث با اين گونه آداب و
رسوم غلط و دست و پا گير مخالفت مي ورزند ، در عين
حال غالباً به آنها پاي بندند و زماني كه خود به
عنوان والدين پسر يا دختر در موقعيت قرار مي گيرند
صورت مسئله را پاك كرده در دام آن تارهاي عنكبوتي
افتاده و به مصيبت و خطا گرفتار مي شوند . شايد
بتوان گفت كه يكي از دلايل اين تضاد عقيده و عمل ،
عدم شهامت كافي و ضعف اراده و تفكر و ايمان آنها
به مبارزه و شكستن سنت ها و آداب و رسوم موهوم
وغلط است.
فرانسيس بيكن فيلسوف انگليسي قرن
17 ميلادي ، خطا هاي مبتلا به ذهن آدميان را كه در
تحصيل علم و آگاهي و كشف حقيقت ، مايه گمراهي
انسان مي شوند بت ناميده و از آنها به عنوان بت
هاي طايفه اي ، شخصي ، بازاري و نمايشي نام برده
است. اين گونه آداب و رسوم و سنت هاي ناپسند و
انحراف از فطرت خداوندي و اسلامي را نيز از جمله
بت هاي فرهنگي و فكري امروز ميهن اسلامي مي توان
ناميد كه نياز به بت شكن و قهرمان هاي فرهنگي و
فكري دارد و درمانش هم بازگشت به سنن اصيل اسلامي
است.
|
